Historie en herbouw
Het middeleeuwse huis De Haar is waarschijnlijk al in de loop van de 13e eeuw gesticht op een hoger gelegen oeverwal langs een zijtak van de Rijn. In 1391 wordt De Haar voor het eerst in geschriften vermeld. Oorspronkelijk was Kasteel de Haar in het bezit van een lid van de familie Van der Haar, die als dienstman van de Prins-bisschop van Utrecht voldoende prestige bezat om voor zichzelf en zijn familie een versterkt huis te bouwen. Hoe dit huis er precies uitzag, is niet bekend.
In de 15e eeuw ging het kasteel door het huwelijk van Josina van de Haar met Dirk van Zuylen over in het geslacht van de familie Van Zuylen. Waarschijnlijk kreeg het kasteel zijn kenmerkende vijfhoekige vorm nadat het kasteel tijdens de twisten tussen de bisschop en de stad Utrecht in 1482 verwoest werd en daarna weer werd opgebouwd.
Aan het einde van de 19de eeuw erfde baron Etienne van Zuylen van Nijevelt het inmiddels zwaar vervallen domein De Haar, dat in de eeuwen daarvoor was verwoest door diverse stormen en oorlogen. Wanneer de baron in Parijs Hélène de Rothschild ontmoet en even later met haar trouwt, besluit hij tot herbouw van het familiekasteel als eerbetoon aan zijn roemrijke familie.
De baron besloot hiervoor samen te werken met architect Pierre Cuypers, die dan al beroemd is geworden met het ontwerpen van het Rijksmuseum en het Centraal Station in Amsterdam. De baron en Cuypers spraken af om van het kasteel te bouwen volgens de originele contouren van het oude kasteel. De neogotische bouwstijl van Cuypers, die sterk doet denken aan de Middeleeuwen, sloot goed aan bij de wens van de baron om van het kasteel een soort familiemuseum te maken.
De levenswijze van de baron was allesbehalve middeleeuws. Hij was één van de eerste automobiel- en vliegtuigkampioenen en voorzitter van de ‘Club Automobile de France’ en de ‘Aéro Club de France’. Ook in Nederland speelde hij op dit gebied een belangrijke rol, hij werd dan ook erevoorzitter van de Nederlandse Automobielclub. Tijdens deze periode organiseerde Etienne in 1898 o.a. een autorally tussen Parijs en Antwerpen.
De baron en barones willen ook hun vrienden en relaties uitnodigen op het kasteel en indruk op hen maken, en zo komt er voor die tijd allerlei modern comfort in het kasteel. Warm en koud stromend water, centrale verwarming, elektriciteit, een Turks bad, een hypermoderne keuken en een personenlift. Dit alles is aan het einde van de 19de eeuw zeer extravagant in Nederland. Zelfs de koningin heeft niet zoveel luxe.
De baron wilde het kasteel en het park als een perfect ensemble herbouwen, zodat het een exact beeld geeft van hoe het kasteel vroeger was. Anno nu vinden we in het kasteel ook nog iets terug van de internationale, luxueuze smaak van die tijd waarbij comfort samengaat met een verfijnde en kostbare inrichting. Het was vooral de baron die, samen met zijn gasten, De Haar in augustus en later september als buitenverblijf gebruikte.